شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ باعث تغییرات اساسی در سبک زندگی انسان‌ها شد. از دورکاری گرفته تا خرید اینترنتی، همه چیز به سمت دیجیتال شدن پیش رفت. اما شاید مهمترین تغییر، در آموزش و یادگیری رخ داد. مدارس و دانشگاه‌ها در سراسر جهان تعطیل شدند و آموزش حضوری جایش را به آموزش آنلاین داد. در این میان، بسیاری از ابزارهای دیجیتال و پیام‌رسان‌ها به یاری نظام آموزشی آمدند. یکی از مهمترین این ابزارها واتساپ بود.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که واتساپ به عنوان ابزار آموزشی در دوران کرونا چه نقشی ایفا کرد، مزایا و معایب آن چه بود و چرا برخی کاربران ترجیح دادند در کنار واتساپ از فضاهایی مثل گلشن چت برای ادامه ارتباطات آموزشی و اجتماعی استفاده کنند.
۱. چرا واتساپ برای آموزش در دوران کرونا انتخاب شد؟
دلایل متعددی باعث شد واتساپ به ابزاری پرکاربرد برای آموزش در دوران کرونا تبدیل شود:
دسترسی آسان: تقریباً همه دانش‌آموزان و دانشجویان یک گوشی هوشمند داشتند و واتساپ روی اکثر آنها نصب بود.
محبوبیت جهانی: بیش از دو میلیارد کاربر در سراسر دنیا از واتساپ استفاده می‌کردند.
رایگان بودن: امکان ارسال پیام، فایل و برقراری تماس بدون هزینه اضافی.
رابط کاربری ساده: حتی کسانی که چندان به فناوری آشنا نبودند، به راحتی می‌توانستند از واتساپ استفاده کنند.
امکان گروه‌سازی: معلمان می‌توانستند گروه‌های کلاسی بسازند و با دانش‌آموزان در ارتباط باشند.
۲. کاربردهای واتساپ در آموزش آنلاین
واتساپ فقط یک پیام‌رسان ساده نبود، بلکه در دوران کرونا به یک کلاس درس مجازی تبدیل شد. مهمترین کاربردهای آن عبارت بودند از:
۲.۱. تشکیل گروه‌های کلاسی
معلمان گروه‌های واتساپی برای هر کلاس ایجاد می‌کردند تا تکالیف، جزوه‌ها و برنامه‌های آموزشی را به اشتراک بگذارند.
۲.۲. ارسال فایل‌های درسی
دانشجویان و دانش‌آموزان می‌توانستند فایل‌های PDF، عکس جزوه‌ها و حتی ویدئوهای آموزشی را در واتساپ دریافت کنند.
۲.۳. ارتباط سریع و مستقیم
دانش‌آموزان هر زمان سوالی داشتند، از طریق واتساپ به معلم پیام می‌دادند و سریع پاسخ می‌گرفتند.
۲.۴. برگزاری امتحان‌های آنلاین
بعضی مدارس و دانشگاه‌ها امتحان‌ها را در قالب پرسش‌نامه یا ارسال سوال و جواب از طریق واتساپ برگزار می‌کردند.
۲.۵. تماس صوتی و تصویری
واتساپ این امکان را می‌داد که معلم و دانش‌آموز جلسه‌های کوچک آنلاین برگزار کنند.
۳. مزایای استفاده از واتساپ در آموزش دوران کرونا
۳.۱. هزینه پایین
در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها توان مالی بالایی برای تجهیزات آموزشی نداشتند، واتساپ گزینه‌ای کم‌هزینه بود.
۳.۲. دسترسی همگانی
در شهرها و روستاها، حتی با اینترنت ضعیف، واتساپ بهتر از بسیاری از پلتفرم‌های دیگر عمل می‌کرد.
۳.۳. سرعت بالا در تبادل اطلاعات
ارسال سریع جزوه‌ها، عکس‌ها و ویدئوها باعث شد فرآیند آموزش متوقف نشود.
۳.۴. کاهش احساس تنهایی
واتساپ باعث شد دانش‌آموزان و دانشجویان همچنان با همکلاسی‌ها و معلمان در ارتباط باشند.
۳.۵. انعطاف‌پذیری
امکان یادگیری در هر زمان و مکان وجود داشت و آموزش محدود به کلاس حضوری نبود.
۴. معایب استفاده از واتساپ در آموزش
با وجود مزایای زیاد، استفاده از واتساپ برای آموزش خالی از مشکل نبود:
نبود ساختار آموزشی منظم: واتساپ برای آموزش طراحی نشده بود و ابزارهایی مثل آزمون آنلاین یا حضور و غیاب دقیق را نداشت.
حجم بالای پیام‌ها: گاهی پیام‌های غیرمرتبط در گروه‌ها باعث سردرگمی دانش‌آموزان می‌شد.
وابستگی به گوشی هوشمند: کسانی که گوشی مناسب نداشتند، دچار مشکل می‌شدند.
اختلال در تمرکز: در کنار پیام‌های آموزشی، پیام‌های شخصی هم می‌آمد و تمرکز دانش‌آموزان را به‌هم می‌زد.
امنیت پایین‌تر نسبت به پلتفرم‌های آموزشی: احتمال اشتراک‌گذاری ناخواسته اطلاعات وجود داشت.
۵. مقایسه واتساپ با سایر ابزارهای آموزشی
| ابزار | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| واتساپ | دسترسی آسان، رایگان، سریع | نبود امکانات آموزشی پیشرفته |
| زوم (Zoom) | کلاس‌های ویدئویی منظم، امکانات تدریس | نیاز به اینترنت قوی، هزینه اشتراک |
| اسکایپ | تماس تصویری با کیفیت | کمتر رایج در میان دانش‌آموزان |
| پلتفرم‌های بومی | مناسب برای مدارس و دانشگاه‌ها | گاهی مشکلات فنی و محدودیت کاربری |
۶. نقش واتساپ در حفظ تداوم آموزش
اگر واتساپ و پیام‌رسان‌های مشابه وجود نداشتند، احتمالاً آموزش در دوران کرونا با بحران جدی روبه‌رو می‌شد. واتساپ به بسیاری از معلمان و دانش‌آموزان کمک کرد تا حتی در دورافتاده‌ترین نقاط کشور، ارتباط آموزشی خود را حفظ کنند.
۷. گلشن چت؛ فضایی اجتماعی در کنار واتساپ
در حالی که واتساپ بیشتر برای ارتباطات آموزشی و رسمی استفاده شد، بسیاری از کاربران به دنبال فضایی صمیمی‌تر برای تعاملات اجتماعی بودند. یکی از این فضاها گلشن چت بود.
در گلشن چت:
دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانستند بعد از کلاس‌های آنلاین در فضایی دوستانه با هم گفتگو کنند.
بحث‌های غیررسمی و گروهی راحت‌تر شکل می‌گرفت.
افراد حس تنهایی کمتری در دوران قرنطینه داشتند.
این نشان می‌دهد که در کنار ابزارهایی مثل واتساپ برای آموزش، نیاز به محیط‌های اجتماعی مثل گلشن چت هم وجود داشت.
۸. تجربه کاربران از آموزش با واتساپ
بسیاری از دانش‌آموزان اعلام کردند که آموزش با واتساپ ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از پلتفرم‌های پیچیده بود. از طرفی، برخی معلمان معتقد بودند مدیریت کلاس در واتساپ دشوار است.
به طور کلی، تجربه آموزش با واتساپ ترکیبی از مزایا و معایب بود؛ اما در مجموع توانست نیاز فوری دوران کرونا را برطرف کند.
۹. آینده آموزش آنلاین و نقش پیام‌رسان‌ها
کرونا نشان داد که آموزش آنلاین بخش جدایی‌ناپذیر آینده است. حتی بعد از بازگشت به آموزش حضوری، بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها همچنان از واتساپ و ابزارهای مشابه برای پشتیبانی از کلاس‌ها استفاده می‌کنند.
۱۰. سوالات متداول
❓ آیا واتساپ برای آموزش رسمی مناسب است؟
✅ واتساپ می‌تواند مکمل آموزش رسمی باشد اما به تنهایی ابزار کاملی نیست.
❓ چه کسانی بیشتر از واتساپ استفاده کردند؟
✅ دانش‌آموزان مدارس و دانشگاه‌ها، به‌ویژه در مناطقی که اینترنت ضعیف داشتند.
❓ چرا برخی افراد به گلشن چت روی آوردند؟
✅ چون گلشن چت فضایی راحت‌تر و اجتماعی‌تر برای گفتگو و تعامل بود.
۱۱. جمع‌بندی
واتساپ در دوران کرونا به یکی از مهمترین ابزارهای آموزشی جهان تبدیل شد. سادگی، دسترسی آسان و رایگان بودن آن باعث شد میلیون‌ها دانش‌آموز و دانشجو بتوانند در جریان یادگیری باقی بمانند. با این حال، محدودیت‌هایی مثل نبود امکانات تخصصی آموزشی و حجم بالای پیام‌ها نیز مشکلاتی ایجاد کرد.
در کنار واتساپ، محیط‌هایی مثل گلشن چت هم نقش مهمی در حفظ ارتباطات اجتماعی ایفا کردند و به افراد کمک کردند تا در دوران قرنطینه، حس تنهایی کمتری داشته باشند.
به طور کلی، کرونا نشان داد که ترکیب ابزارهای آموزشی و اجتماعی می‌تواند بهترین تجربه یادگیری را فراهم کند؛ تجربه‌ای که بدون واتساپ و فضاهایی مثل گلشن چت شاید امکان‌پذیر نبود.
